بررسی تخصصی زنجیرهای اره های زنجیری، ساختار و نحوه عملکرد
زنجیر یکی از مهمترین بخش‌های اره‌های زنجیری است که بخش قابل توجهی از فرآیند تعمیر و نگهداری این ابزار قدرتمند و پرکاربرد را به خود اختصاص می‌دهد و آشنایی با اجزای مختلف و درک پیچیدگی‌های این قسمت، تاثیر بسیار زیادی در ایمنی و کارآیی اره‌های زنجیری خواهد داشت. در ادامه این مقاله از مجله کیف ابزار به بررسی انواع زنجیرهای متداول در اره‌های زنجیری (Full Chisel/Semi Chisel/Skipped Chains) می‌پردازیم و با ویژگی‌ها و ساختار هریک از آنها آشنا می‌‌شویم.
آشنایی کلی با ساختمان بخش زنجیر در اره‌های زنجیری
در قدم اول باید در نظر داشته باشیم که بخش زنجیر در یک اره موتوری زنجیری، چیزی فراتر از یک حلقه فلزی است و برای خرید یک زنجیر مناسب ابتدا باید شناخت کاملی از اجزای اصلی و مشخصات مربوط به هریک از آنها به دست بیاوریم. در واقع زنجیر یک اره، مجموعه پیچیده‌ای از تیغه‌ها، اتصال‌دهنده‌ها و پرچ‌ها را شامل می‌شود که هریک نقش مهمی در عملکرد زنجیر و سازگاری آن با انواع اره‌های زنجیری دارند.
اجزای اصلی یک زنجیر
تیغه (Cutter): دندانه اصلی زنجیر که وظیفه بُرش را بر عهده دارد و دارای حالت‌ها و کاربردهای مختلفی است.
پایه اتصال‌دهنده (Drive Link): این بخش وظیفه اتصال تیغه‌ها به یکدیگر و حفظ پیوستگی زنجیر را بر عهده دارد و از طرف دیگر باعث استقرار زنجیر بر روی بخش ساطوری می‌شود.
اتصال واسط (Tie-Link): این قسمت علاوه بر اتصال دو پایه در هر تیغه، به عنوان قطعه نگهدارنده پرچ‌ها نیز محسوب می‌شود.
پرچ (Rivet): نقش محور متحرک و نقطه اتصال میان قسمت‌های تیغه و اتصال‌دهنده را بر عهده دارد و باعث ایجاد انعطاف در طول زنجیر می‌شود.
پارامترهای مهم برای انتخاب یک زنجیر مناسب
گام یا سایز: یکی از مهمترین پارامترها که با اسامی دیگری مانند اندازه زنجیر نیز شناخته می‌شود و مقدار آن برابر با نصف فاصله بین 3 پرچ متوالی است. باید توجه داشت که هر اره زنجیری تنها با شماره خاصی از زنجیرها سازگاری دارد و توجه به این موضوع یکی از مهمترین و اساسی‌ترین موارد لازم در حین خرید انواع زنجیر به شمار می‌رود.
تعداد اتصال‌دهنده: این عدد نشان‌دهنده تعداد کل نقاط اتصال موجود میان زنجیر و بخش ساطوری و به عبارت ساده‌تر بیانگر طول زنجیر است. بنابراین توجه به این عدد، یکی از الزامات خرید زنجیر محسوب می‌شود؛ زیرا یک زنجیر بلند یا کوتاه به هیچ عنوان قابل استفاده نخواهد بود.
ضخامت: به معنی ضخامت پایه‌های اتصال‌دهنده است و توجه به این پارامتر از نظر اتصال مناسب زنجیر و بخش ساطوری بسیار اهمیت دارد زیرا شُل بودن زنجیر، احتمال خارج شدن آن از بخش ساطوری را افزایش می‌دهد و سفت بودن بیش از حد آن نیز به ایجاد اصطکاک بیش از حد و کاهش طول عمر زنجیر و حتی پاره شدن آن منجر می‌شود.
طول ساطوری: با اینکه این عدد به شکل مستقیم به عنوان یکی از پارامترهای زنجیر محسوب نمی‌شود اما طول ساطوری تاثیر مستقیمی در انتخاب طول زنجیر دارد و باعث افزایش ایمنی و بهبود عملکرد اره زنجیری می‌شود.
آشنایی با انواع تیغه و نوع دندانه در زنجیرهای اره برقی
مدل Semi-Chisel یا لبه‌گرد یا نیمه‌اسکنه
بهترین انتخاب ممکن برای کاربری‌های روزمره و افراد مبتدی به حساب می‌آید و مهمترین علامت و نشانه آنها، وجود انحنا در بخش شانه تیغه است. سرعت کُند شدن تیغه‌های نیمه‌اسکنه کمتر از نمونه‌های دیگر بوده و فرآیند تیز کردن آنها نیز با سرعت بیشتری انجام می‌شود. از طرف دیگر خطر ایجاد کیک‌بک در این نوع تیغه بسیار کمتر است و از نظر ایمنی در سطح بالاتری قرار می‌گیرد. از نقاط ضعف این تیغه می‌توان به سرعت بُرش کمتر در مقایسه با نمونه‌های Full-Chisel اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: آیا اره های Sawzall و Reciprocating Saw یکی هستند؟
مدل Full-Chisel یا لبه‌تیز یا اسکنه
این نوع تیغه به شکل ویژه برای مصارف صنعتی و کاربران حرفه‌ای طراحی شده است و نشانه بارز آن وجود لبه‌های تیز در بخش شانه تیغه است. این لبه تیز با خرد کردن سریع تکه‌های چوب، سرعت بُرش را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد و زنجیرهای Full-Chisel را به بهترین انتخاب ممکن برای انجام فعالیت‌های مداوم و سنگین تبدیل می‌کند. افزایش تمایل به ایجاد کیک‌بک، کُند شدن سریع‌تر و چالش بیشتر در حین تیز کردن تیغه و کدر شدن تیغه‌ها به ویژه در حین قرارگیری در معرض گردوغبار و رطوبت از جمله معایب اصلی تیغه‌های اسکنه محسوب می‌شود.
معرفی برخی از انواع تیغه‌های تخصصی در اره‌های زنجیری
تیغه شانه‌کوتاه یا Low Profile
این نوع تیغه به شکل ویژه برای استفاده در اره‌های بنزینی با توان کم یا اره‌های برقی مناسب است و به دلیل استفاده از تیغه‌های کوتاه، باعث ایجاد بُرش‌های کم‌عمق‌تر می‌شود. سبکی و ایمنی بیشتر از جمله مزایای اصلی تیغه‌های شانه‌کوتاه به شمار می‌رود.
تیغه چاک‌باریک یا Narrow Kerf
مهمترین مزیت این تیغه، ایجاد خط بُرش باریک‌تر و در نتیجه ضایعات کمتر است که به نوبه خود باعث کاهش اصطکاک و افزایش سرعت بُرش در اره‌های زنجیری می‌شود. استفاده از این تیغه در اره‌های با توان خروجی کم، میزان راندمان و کارآیی آنها را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.
تیغه ایمن یا ضد کیک‌بک یا Low-Kickback
این تیغه میزان ایمنی کار با اره‌های زنجیری را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد. در ساختار این تیغه‌ها از یک قطعه فلزی اضافی استفاده می‌شود که باعث حرکت نرم زنجیر بر روی لبه گرد ساطوری می‌شود و احتمال وقوع کیک‌بک را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. استفاده از این نوع تیغه برای مصارف شخصی و روزمره بسیار مناسب است اما باید محدودیت‌های خاص آنها مانند ناتوانی در حفر سوراخ یا ایجاد انحنا در سطوح چوبی را نیز در نظر گرفت.
تیغه‌های ظریف‌بُر یا Ripping
این نوع تیغه به دلیل برخورداری از ارتفاع کمتر و زاویه بُرش محدود، به شکل اختصاصی برای ایجاد بُرش‌های ظریف و تراشیدن قطعات چوبی طراحی شده است که به نوبه خود باعث کاهش اثرات تهاجمی تیغه بر روی سطح موردنظر می‌شود.
آشنایی با انواع آرایش در تیغه‌های اره زنجیری
زنجیر Full Skip
در این حالت، تیغه‌های زنجیر به شکل چپ و راست و تنها بر روی قطعه سوم قرار می‌گیرند که این موضوع میزان کشش زنجیر را به شکل قابل توجهی کاهش داده و آن را به یک گزینه ایده‌آل برای استفاده در اره‌های زنجیری بزرگ و فعالیت‌های حرفه‌ای تبدیل می‌کند. به عبارت دیگر، کاهش تعداد تیغه‌ها در حالت Full Skip، احتمال اشباع و گرفتگی زنجیر را در حین بُرش‌های طولانی کاهش می‌دهد. اما باید توجه داشت که خطر ایجاد کیک‌بک و همچنین میزان لرزش در حین استفاده از زنجیرهای Full Skip افزایش پیدا می‌کند و به همین علت استفاده از این نوع زنجیر بیشتر برای انجام حجم کار زیاد توسط کاربران حرفه‌ای مناسب است.
زنجیر Standard
تیغه‌های بُرش در این حالت به صورت یک در میان در طول زنجیر قرار گرفته و ترکیبی از بُرش‌های نرم و انطاف‌پذیری بالا را در اختیار کاربران قرار می‌دهد و گزینه مناسبی برای انجام فعالیت‌های مختلف به شمار می‌رود. زنجیرهای Standard برای استفاده در تیغه‌های با حداکثر طول 60 سانتی‌متر مناسب هستند و با ایجاد سطح قابل قبولی از سرعت و ایمنی از محبوبیت بسیار زیادی در میان کاربران حرفه‌ای و مبتدی برخوردارند.
زنجیر Semi Skip
این آرایش، ترکیبی از حالت‌های Full Skip و Standard است و از نظر تئوری، گزینه مناسبی برای انجام طیف وسیعی از فعالیت‌های مختلف به حساب می‌آید اما در عمل از نظر محبوبیت و میزان استفاده در رتبه سوم قرار می‌گیرد زیرا استفاده از این نوع زنجیر بیشتر به موارد خاص یا در زمان نیاز به ایجاد بُرش‌های نرم با حداقل سطح کشش، محدود می‌شود. در واقع در حالت Semi Skip هیچیک از مزایا و معایت حالت‌های Full Skip و Standard وجود ندارند.
البته باید در نظر داشت که هریک از این سه آرایش دارای کاربردهای خاصی هستند و برای شرایط مختلف بهینه‌سازی شده‌اند و انتخاب آنها تا حد زیادی به نوع فعالیت، ساختار اره زنجیری و سطح تجربه کاربران بستگی دارد.
به طور کلی آشنایی با نکات و ساختار زنجیرهای مورد استفاده در اره‌های موتوری و برقی برای همه کاربران الزامی است زیرا انتخاب زنجیر مناسب علاوه بر تضمین کارآیی باعث افزایش سطح ایمنی می‌شود و تطبیق مشخصات فنی زنجیر با ساختار اره‌‌ها و توجه به نوع و حجم فعالیت‌ها به افزایش سرعت بُرش و بهبود طول عمر اجزای دستگاه کمک خواهد کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه استفاده و ساختار اره‌های زنجیری می‌توانید مطلب آموزش راه اندازی اره زنجیری بنزینی یا سایر مطالب مشابه را مطالعه کنید.
